به گزارش خبرنگار سرویس مبانی پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، محمدحسین رجبی دوانی؛ پژوهشگر تاریخ اسلام پنج شنبه گذشته در نشست تخصصی تمدن اسلامی از عصر بعثت تا عصر ظهور با تأکید بر کتاب تمدن رضوی، با بیان اینکه واژه تمدن در قرآن و لسان اهل بیت(ع) به کار برده نشده اما مفهوم آن فراوان در قرآن و سیره اهل بیت(ع) مطرح شده است، گفت: اگر تمدن را با عنوان شهرنشینی بشناسیم در قرآن به آن بسیار زیاد اشاره شده و خداوند پیامبرانی را نیز برای هدایت آنها فرستاده است که غالباً به درستی از پیامبران تبعیت نکردند، البته آنهایی که تبعیت کردند نتیجه مثبت آن را هم دیدند.
پژوهشگر تاریخ اسلام، در ادامه افزود: امام علی(ع) در نامه‌ای به حارث همدانی تأکید می کنند که در شهرهای بزرگ ساکن شو یا امام رضا(ع) به حضور شیعیان و اصحاب خود در شهرها تأکید دارند، گفت: در ارتباط با شهرنشینی و تمدن، قرآن کریم و اهل بیت(ع) تأکید فراوانی دارند، چرا که تمدن در شهرهای بزرگ شکل می‌گیرد.
تمدنی که پیامبر اسلام بنا کرده بودند سراسر نوآوری بود
وی حاصل دین اسلام را ایجاد تمدنی بزرگ در عصر بعثت دانست و اظهار کرد: پیامبر اسلام(ص) تمدنی را بنا کردند که همه آن ابداع و نوآوری و همه آن نظام چیزی متفاوت از آنچه تا آن زمان ایجاد شده بود شکل گرفت و مبنای سیاست، اقتصاد، جامعه و مسائل دیگر آن کاملا متفاوت از دیگر نظام‌ها و تمدن‌ها بود، باید بگوییم عصر رسالت عصر شکل گیری و تأسیسی تمدن اسلامی است.
رجبی دوانی با اشاره به علاقمندی مأمون به مسائل علمی، خاطرنشان کرد: مأمون یک شخص معتزلی مسلک و عقل‌گرا بود که به مسائل علمی توجه ویژه داشت اگر چه در تمدن اسلامی تأثیری نداشت ولی نمی‌توان فعالیت علمی او را نادیده گرفت، بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) به ولایت خیانت شد و خلافت جایگزین شد در حالی که در نظام طراحی شده توسط پیامبر اسلام(ص) خلافت وجود نداشت، در نهایت سبک حکومتی خلافت و آنچه جامعه اسلامی را در برگرفت به تمدن اسلامی که پیامبر اکرم(ص) بنیان نهاده بودند ضربه زد و در مجموع نمی‌توان اطلاق کرد که شاهد یک تمدن اسلامی در آن زمان بودیم.
پژوهشگر تاریخ اسلام تقلید از تمدن سازی پیامبر اکرم(ص) در دستگاه خلافت را از شیوه‌های خلفا برای تظاهر به نظام سازی و تمدن سازی برشمرد و تصریح کرد: تقلید از بیگانگان در دستگاه خلافت موجب شکل گیری مسائل منفی در جامعه و در حکومت می‌شود، آنچه هم نکات مثبت دیده می شود به علت تقلید و برداشت آنها از تمدن اسلامی بر مبنای سیره نبوی است.
وی به تأثیرپذیری عباسیان به ویژه مأمون و هارون الرشید از مکتب اهل بیت(ع) و تفکرات امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: تا پیش از حضور امام رضا(ع) در طوس، ایشان را تنها به فقه می‌شناختند ولی پس از حضور در طوس و مناظرات علمی مشخص شد ایشان استاد مسلم تمام ابواب علمی بشریت است، اگر به امامان ما این فرصت داده می‌شد تمدن اسلامی به معنای واقعی شکل می‌گرفت و امروز شاهد غلبه تمدن غرب بر مسلمانان نبودیم.
هرگاه شیعه به قدرت رسیده، تمدن سازی شکل گرفته
رجبی دوانی شکل گیری دولت آل بویه را موجب تعالی و رشد علمی جامعه اسلامی دانست و اظهار کرد: آل بویه خاندان ایرانی شیعه امامیه بودند که برای مدتی بشریت را به اوج تمدن رساندند و علمای بسیاری در کنار این حکومت تربیت شدند، حتی شیعه ناقص نظیر فاطمیون هم توانایی تمدن سازی دارد و اقداماتی در حوزه تمدنی انجام می‌دهد و در آن زمان هم اقدامات تمدن سازی خوبی صورت گرفته است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به تمدن سازی در عصر صفوی، خاطرنشان کرد: هرگاه شیعه به قدرت رسیده است تمدن ساز بوده و شاهد رشد علما و مکتاب علمی بوده‌ایم، متأسفانه پس از سقوط آل بویه تمدن اسلامی یک ایستایی و توقف پیدا می‌کند و علوم عقلی و فیلسوف بودن جرم محسوب می‌شود، دوران صفویه می‌توانست جامعه اسلامی را به اوج برساند که جریان اخباری‌گری به این روند رو به رشد ضربه زد و مانع آن شد.
وی ادامه داد: تمام مشکلاتی که امروزه با آن مواجه هستیم ظرفیت‌های جمهوری اسلامی برای تمدن سازی است، اگر این مشکلات نبود بیش از هر زمانی به تمدن سازی و رشد علمی می‌رسیدیم، امروز در کلیسایی که دین در آن وجود ندارد مسائلی نظیر شبیه سازی نامشروع محسوب می‌شود اما رهبر معظم انقلاب که یک دانشمند هستند نه تنها این موضوع را مجاز دانسته بلکه خود مشوق و پیگیر این مسأله هستند و در عرصه‌های بسیار علمی حامی اندیشمندان و دانشمندان هستند.120/د